Trong những ngày này, giới báo chí cả nước đang long trọng kỷ niệm 100 năm Báo chí cách mạng Việt Nam. Cho đến nay, chưa có ngành, lĩnh vực nào của đất nước kỷ niệm 100 năm, ngoài đội ngũ báo chí cách mạng. Báo chí Việt Nam cũng vinh dự có những nhà báo xuất sắc đồng thời là những nhà lãnh đạo cách mạng nổi tiếng của đất nước như Nguyễn Ái Quốc, Trường Chinh (Sóng Hồng), Võ Nguyên Giáp, Nguyễn Văn Linh, Nguyễn Phú Trọng… Kỷ niệm 100 năm báo chí cách mạng cũng là dịp để báo giới cả nước và xã hội suy ngẫm, nhận diện sâu sắc hơn về vai trò quan trọng của báo chí với sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Từ giai đoạn đấu tranh giành chính quyền, chiến đấu vì độc lập, thống nhất Tổ quốc, đổi mới mở cửa, hội nhập và phát triển, báo chí luôn đồng hành với đất nước, dân tộc và Nhân dân, góp phần tạo nên những thành tựu có tính lịch sử. Thông tin trên báo chí là món ăn không thể thiếu của bất kỳ xã hội nào, báo chí kết nối con người, xã hội, văn hóa, thúc đẩy sự tiến bộ.
Cuộc cách mạng mang tính lịch sử về quản trị quốc gia, tổ chức lại đất nước mà chúng ta đang chứng kiến cũng đang ghi nhận sự chủ động đi trước, mở đường của báo chí, tạo ra sự đồng thuận mạnh mẽ của toàn xã hội với các quyết sách lớn của Đảng và Nhà nước. Với trách nhiệm lịch sử to lớn với đất nước, Đại hội XIII đã đề ra những mục tiêu phát triển tham vọng hướng tới dấu mốc 100 năm thành lập Đảng và 100 năm thành lập nước: Đến năm 2030, Việt Nam là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045, trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Muốn vậy, Việt Nam nhất định phải tiến hành đổi mới sâu rộng mô hình, phương thức quản trị quốc gia, nhằm giải phóng tối đa nguồn lực và khai thác hiệu quả mọi tiềm năng để phát triển.
Để hiện thực hóa khát vọng đó, Chính phủ đề ra mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 8% vào năm 2025, tạo bước đệm vững chắc, tạo đà và niềm tin cho giai đoạn phát triển bứt phá với tốc độ tăng trưởng 2 con số trong những năm tiếp theo. Trước bối cảnh đó, việc chuyển đổi từ mô hình quản lý nhà nước hành chính – bao cấp sang một nền quản trị quốc gia hiện đại, hiệu quả, minh bạch, hướng đến phục vụ tốt hơn người dân, doanh nghiệp là yêu cầu tất yếu nhằm thích ứng với xu thế phát triển, đáp ứng yêu cầu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Việc triển khai quyết liệt Nghị quyết 18-NQ/TW ngày 25/10/2017, ban hành “bộ tứ nghị quyết chiến lược” chính là biểu hiện sinh động của việc đổi mới căn bản phương pháp quản trị quốc gia để đạt được tốc độ tăng trưởng cao, hiện thực hóa những giấc mơ 100 năm.
Để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới, việc đổi mới nền quản trị quốc gia cần được thực hiện một cách toàn diện và đồng bộ. Trước hết, phải hoàn thiện thể chế theo hướng hiện đại, minh bạch và hiệu quả. Cùng với đó là đổi mới tổ chức và phương thức vận hành của bộ máy nhà nước, ứng dụng mạnh mẽ khoa học công nghệ và thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý, điều hành. Đồng thời, cần chú trọng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; phát huy vai trò, sự tham gia của người dân và xã hội trong quá trình hoạch định và thực thi chính sách. Việc phân cấp, phân quyền cũng phải được thực hiện hợp lý, đi đôi với cơ chế kiểm tra, giám sát hiệu quả. Đặc biệt, quản trị quốc gia cần được gắn kết chặt chẽ với tiến trình hội nhập quốc tế, bảo đảm sự linh hoạt, chủ động và thích ứng trong bối cảnh toàn cầu nhiều biến động.
Báo chí là một phần trong dòng chảy của quá trình đổi mới đang diễn ra mạnh mẽ trên bình diện quốc gia, các ngành, các địa phương.
Với bản chất cách mạng, nhạy bén với thời cuộc, các cơ quan báo chí Việt Nam không chỉ dự báo và bắt kịp sự chuyển mình mạnh mẽ của đất nước. Hàng trăm ngàn bài báo, chương trình phát thanh, truyền hình đã góp phần truyền cảm hứng phát triển và cổ vũ tinh thần đổi mới sáng tạo; lan tỏa tinh thần tích cực, nuôi dưỡng khát vọng dân tộc, góp phần tạo dựng tâm thế mới trong toàn xã hội. Từ những phát biểu chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, lãnh đạo chủ chốt, báo chí đã và đang lan tỏa thông điệp: Đã đến lúc Việt Nam không thể chậm trễ mà phải tận dụng mọi thời cơ, giải phóng mọi nguồn lực, phá vỡ mọi rào cản để vươn mình.
Khắc phục những khó khăn, thử thách trong cuộc sống và công việc, các phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên, những người làm công tác báo chí… đang âm thầm cống hiến và dấn thân, tận tụy phục vụ công chúng. Như bao lớp cha anh đi trước, những người làm báo chân chính đang viết tiếp những trang mới vẻ vang. Một vài hiện tượng tiêu cực xảy ra trong làng báo, có thể là chuyện đáng buồn, đáng suy ngẫm nhưng không bao giờ lấn át được bản chất cách mạng, tinh thần dấn thân của báo chí Việt Nam.
Trong một thế giới hỗn loạn, mơ hồ, bất định, các giá trị và trật tự cũ đang đổ vỡ hoặc được viết lại, Việt Nam vẫn hoạch định được những bước đổi mới bài bản, dứt khoát. Những gì đang diễn ra trong nước qua tấm gương phản chiếu của báo chí đang góp phần tạo nên niềm tin và quyết tâm rất lớn trong xã hội.
Tuy nhiên, trước tác động khốc liệt của quá trình chuyển đổi số, sự bùng nổ của các nền tảng mạng xã hội, báo chí Việt Nam đang đứng trước những khó khăn, thử thách chưa từng có. Đó là sự đổ vỡ của các mô hình kinh tế truyền thống để có tài chính vận hành hoạt động báo chí. Đó là sự ảnh hưởng của tin giả, tin không kiểm chứng, tin tức của báo chí thế giới được Việt hóa tức thời tràn ngập không gian mạng; các loại hình truyền thông mới có nguy cơ lấn át dòng thông tin chính thống. Trí tuệ nhân tạo, công nghệ số phát triển đến mức siêu tốc đang tác động tiêu cực đến các mô thức vận hành báo chí truyền thống.
Đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số hay là để bị tụt lại phía sau đang là thách thức lớn nhất của các cơ quan báo chí. Có thể nói, “bộ tứ nghị quyết chiến lược” của Bộ Chính trị thể hiện những tư tưởng đột phá về quản trị quốc gia, đó cũng là định hướng đổi mới báo chí.
Đổi mới báo chí cần được hiểu là sự đổi mới toàn diện, bao gồm cả trong nội tại các cơ quan báo chí và trong phương thức quản lý báo chí. Đổi mới mô hình tổ chức và quản trị nội bộ, đổi mới phương thức sản xuất và phân phối nội dung, đổi mới cơ chế tài chính và quản lý kinh tế báo chí. Các cơ quan báo chí cần chuyển từ mô hình quản lý hành chính sang quản trị hiện đại, tăng tính chuyên nghiệp, minh bạch, hiệu quả trong điều hành. Trên tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số cần được coi là ưu tiên hàng đầu của báo chí hiện nay.
Từ lâu, mọi hoạt động xã hội đã chuyển lên môi trường số, không gian số. Diễn tiến quá nhanh chóng của tình hình đòi hỏi phải coi không gian số là lựa chọn và ưu tiên hàng đầu của báo chí. Nội dung thông tin của mọi cơ quan báo chí phải được số hoá và có mặt trên môi trường số, tìm những đường dẫn ngắn nhất và nhanh nhất để đến với công chúng. Cần ứng dụng nhanh các công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI) trong cá nhân hóa nội dung, khai thác dữ liệu lớn (Big Data) để nắm bắt xu hướng dư luận và điều chỉnh cách đưa tin.
Tuy vậy, chuyển đổi số là một quá trình không dễ dàng nếu thiếu quyết tâm thay đổi. Nghị quyết 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII đã tạo ra bước chuyển lớn trong lĩnh vực báo chí, đặc biệt là trong công tác quy hoạch và sắp xếp lại các cơ quan báo chí theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, hiện đại, tạo tiền đề cho việc nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động. Bên cạnh đó, việc sửa đổi Luật Báo chí đang được đặt ra nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh mới, đặc biệt là trong kỷ nguyên số và hội nhập sâu rộng. Luật Báo chí (sửa đổi) cần làm rõ vai trò, chức năng của báo chí trong môi trường truyền thông số; Bổ sung quy định về hoạt động báo chí trên không gian mạng, báo chí đa phương tiện, tích hợp dữ liệu lớn (Big Data) và trí tuệ nhân tạo (AI); Tạo cơ sở pháp lý thuận lợi cho việc hình thành các Tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện, đa ngôn ngữ chuyên nghiệp, hiện đại, có khả năng chi phối các dòng thông tin chủ lưu.
Kỷ nguyên mới cũng là giai đoạn Việt Nam chủ động hội nhập toàn diện và sâu rộng hơn vào đời sống quốc tế, rất cần những tổ hợp báo chí mạnh xứng tầm, cả ở Trung ương và khu vực, hoạt động bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau để kết nối Việt Nam với thế giới. Báo chí Việt Nam là báo chí cách mạng, các cơ chế chính sách và quản trị báo chí cần tiếp tục đổi mới, hướng tới sự phát triển lành mạnh, giữ gìn và phát huy bản chất cách mạng của báo chí. Trong hành trình 100 năm đầy thử thách nhưng cũng đầy vinh quang, lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn vẹn nguyên giá trị, trở thành kim chỉ nam cho mọi hoạt động báo chí: “Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ Nhân dân, phục vụ cách mạng”. Cho dù thế giới cũng như không gian hoạt động có biến đổi sâu sắc và khó lường đến đâu, chỉ cần giữ vững bản chất cách mạng, không ngừng đổi mới để thích ứng với thời đại, báo chí cách mạng Việt Nam sẽ luôn là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng - văn hóa, góp phần đưa đất nước vươn tới những mục tiêu phát triển cao hơn trong kỷ nguyên mới.
Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam Phạm Mạnh Hùng